मौद्रिक नीति सार्वजनिक

कमल पराजुली । 

काठमाडौं, साउन १० 

- नेपाल राष्ट्र बैकले आर्थिक बृद्धिदर साढे पाँच प्रतिशत पुर्‍याउने र मुल्यबृद्धि साढे सात प्रतिशतमा राख्ने सरकारी लक्ष्यलाई सघाउने उद्देश्यसहित चालु आर्थिक बर्षको लागि मौद्रिक नीति सार्वजनिक गरेको छ । राष्ट्र बैकका गभर्नर डाक्टर युवराज खतिवडाले मौद्रिक नीति सार्वजनिक गर्दै पुर्ण बजेटको अभावमा पनि मौद्रिक नीतिले उत्पादनमुलक क्षेत्रमा लगानी बढाउदै अर्थतन्त्रलाई सहि बाटो दिन सघाउने बिश्वास दिलाउनुभयो ।

मौद्रिक नीतिले बैंकहरुले राष्ट्र बैंकमा राख्नु पर्ने अनिवार्य नगद मौज्दात सिआरआर १ प्रतिशतले बढाएको छ । नयाँ ब्यवस्था अनुसार अब बाणिज्य बैंकहरुले ६ प्रतिशत, विकास बैंकले साढे ५ प्रतिशत र लघुवित्त बिकास बैकले ५ प्रतिशत अनिवार्य नगद मौज्दात राख्नुपर्नेछ । बैकहरुमा अहिले तरल सम्पत्ति प्रयाप्त रहेकोले सिआरआर बढाईएको गभर्नर खतिवडाले बताउनुभयो । यस्तै मौद्रिक नीति मार्फत राष्ट्र बैंकले असल कर्जाको धितोमा जाने पुनकर्जालाई खुकुलो बनाएको छ । कृषि र जलविद्युत र अन्य क्षेत्रमा जाने पुर्नकर्जाको एउटै दर ६ प्रतिशत कायम गरेको गरिएको गभर्नर खतिवडाले बताउनुभयो ।

यस्तै मौद्रिक नीतिले बैकहरुले विपन्न वर्गमा प्रवाह गर्नुपर्ने कर्जा सिमा बढाईएको छ । अब लघुबित्त बिकास बैक मार्फत बिपन्न बर्गमा बाणिज्य बैकले कुल कर्जाको ४ प्रतिशत, विकास बैकले साढे ३ प्रतिशत र बित्त कम्पनिले ३ प्रतिशत लगानी गर्नुपर्ने छ । राष्ट्र बैकले बैक तथा बित्तिय सस्था खोल्न लगाईएको रोकलाई यथावत राखेको छ ।

यस्तै राष्ट्र बैकले बित्तिय सस्थाको कर्जा र ब्याजदरको अन्तर नियमित अनुगमन गर्ने र आबश्यक स्तर भन्दा धेरै भए कारबाहि गर्ने नीति ल्याएको छ । यस्तै मौद्रिक नीतिले बित्तिय सस्थालाई गरिने सिघ्र सुधारात्मक कारबाहि अर्थात पिसिए को दायरा बढाएको छ । यसअघि पुँजीकोषको आधारमा पिसिए लगाउने गरिएकोमा अब तरलता र निष्कृय सम्पतिको समेत आधारमा पिसिए लगाउने ब्यबस्था गरिएको छ ।

यस्तै मौद्रिक नीतिले नेपालीलाई बिदेशमा लगानी गर्ने नीति ल्याउने जनाएको छ । यसको लागि औचित्यताको आधारमा काम अघि बढाईने र भारत दक्षिण कोरिया लगायतका मुलुकबाट आउने रेमिट्यान्सलाई औपचारिक माध्यममा ल्याउन ति मुलुकहरुमा नेपाली बैकका शाखा खोल्न प्रोत्सहान गर्ने र बित्तिय सस्थाहरुमा रहेको निक्षेप बिमा बढाएर ३ लाख सम्म पुर्‍याउने नीति मौद्रिक नीतिले लिएको छ । त्यस्तै मौद्रिक नीतिले बिदेशी मुद्रा सटहिको दायरा बढाएको छ ।

मौद्रिक नीति सार्बजनिक गर्दै गभनर खतिवडाले घरजग्गा र शेयरमा भएको लगानी नउठेर सिथिल अबस्थामा रहेको बित्तीय क्षेत्रलाई मौद्रिक नीतिले नयाँ उर्जा दिने बताउनुभयो । तर राष्ट्र बैकले ल्याएको नयाँ मौद्रिक नीतिले बित्तिय क्षेत्रको समस्या समाधान गर्न नसकेको भन्दै बैकरहरुले भने असन्टुष्टि जनाएका छन् । नेपाल बैकर्स एसोसिएसनका उपाध्यक्ष तथा सिटिजन्स बैक ईन्टरनेशनलका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत राजनसिह भण्डारीले अनिर्वाय नगद मौज्दात सिआरआर बढाईएकोले बित्तिय क्षेत्रमा फेरी समस्या आउने बताउनुभयो ।

यस्तै निजी क्षेत्रले पनि मौद्रिक नीतिबाट धेरै उत्साहित हुनुपर्ने अबस्था नरहेको बताएको छ । नेपाल उद्योग बाणिज्य महासघका उपाध्यक्ष पशुपती मुरारकाले ब्याज घट्ने अबस्थाको सृजना मौद्रिक नीतिले कुनै नयाँ कुरा नल्याएको बताउनुभयो ।

यसैबीच अर्थमन्त्रालयले राष्ट्र बैकले ल्याएको मौद्रिक नीति सरकारले लिएको बित्तीय नीतिकै उध्येक्ष्य अनुरुप भएको बताएको छ । मौद्रिक नीति सार्बजनिक कार्यक्रममा अर्थसचिब कृष्णहरि बास्कोटाले सरकारले छिट्टै पुर्ण बजेट ल्याउने र त्यसलाई पुरा गर्न मौद्रिक नीतिमा गरिएको ब्यवस्थाले सहयोग गर्ने बताउनुभयो ।